E zëmë se kryetari i shtetit ka të drejtë kur thotë që liberalizimi i vizave është dita më e shënuar për shqiptarët që nga shpallja e pavarësisë dhe rrëzimi i komunizmit. Dhe supozojmë se 8 nëntori vërtet do të shkruhet me germa të arta në historinë e Shqipërisë siç deklaroi kryeministri pak javë më parë (natyrisht për arsye të ndryshme nga ato që kishim dikur). Ne fund të fundit, historinë e lexojmë pak dhe keq, nuk vuajmë nga kapitujt e tepërt dhe ato kryesorët i shkruajmë bardhë e zi. Germat e arta na hyjnë në punë. Na ngrenë humorin. Na shtojnë larminë. Por pyetja mbetet: pse quhet liberalizimi i vizave një nga fitoret më të shënuara?
Ka nga ata, duke filluar nga kryetari i opozitës, që deklarojnë se liberalizimi i vizave i jep fund luftës së shqiptarëve për t’iu njohur një nga të drejtat më themelore të njeriut, e drejta për të lëvizur të lirë (pa dallim feje, krahine dhe ideje, në qoftë se doni përkufizimin e saktë). Por kjo nuk është plotësisht e vërtetë. Në fakt është një gënjeshtër e madhe. Shqiptarët shpejt do të mësojnë (nëse akoma nuk e kanë dëgjuar) se liria e lëvizjes nuk iu njihet pa kushte. Udhëtimet lejohen vetëm për vizita prej nëntëdhjetë ditësh. Lejohen vetëm në disa vende te caktuara (për shembull ato te zonës Shengen si Italia e Franca dhe jo në Britaninë e madhe). Lejohen vetëm për disa qëllime e jo të tjera (për shembull për turizëm e jo për punë). Tani krahasojeni pak të drejtën për të lëvizur të lirë me një të drejtë tjetër themelore që kanë për zemër shqiptarët. Le të marrim të drejtën e fjalës. Përfytyroni si do të ndjeheshit sikur autoritetet e vendit t’ju përcillnin si fitore historike lajmin që keni të drejtë të shprehni opinionin tuaj lirisht për një shumë prej dymbëdhjetë javësh çdo njëqindetetëdhjetë ditë, vetëm në disa qytete të caktuar, si për shembull në Shkodër dhe jo në Tiranë, e nëse keni ndërmend ta ushtroni për disa qëllime e jo për të tjera, për shembull për te recituar vjersha por jo për tu ankuar. Edhe kjo mund të quhej ngjarje historike por mbase jo nga ato që shoqërohen me fishekzjarre në sheshe e duhen shënuar me germa të arta. Tani më thoni cili është ndryshimi nga lëvizja e kushtëzuar.
Këtu dikush mund të përgjigjet se ajo që ka rëndësi është ndikimi i liberalizimit të hyrje daljeve mbi integrimin e Shqipërisë në Europë, si një nga hapat vendimtare për të bërë pjesë në familjen e bashkuar. Harrojnë këta personazhe se e ashtuquajtura Europë e bashkuar është po edhe aq e ndarë, e ndarë nga zhvillimi i ndryshëm ekonomik i vendeve anëtare, nga fakti që çdo dokument zyrtar duhet të përkthehet në njëzetetre gjuhë para se të shpërndahet, nga mosmarrëveshjet historike midis qytetarëve dhe nga tradita politike që i detyrojnë institucionet europiane të kalojnë vendimet (si ai i vizave) nga Komisioni në Parlament e nga Parlamenti në Këshill të ministrave pasi i mungon vullneti politik të shprehen me një zë të përbashkët. Europa e bashkuar sot është, nesër mund të shpërbëhet. Shqiptarët e sotëm që mendojnë se e ardhmja e lulëzuar e vendit varet nga integrimi në strukturat evropiane gabohen po aq sa shqiptarët e djeshëm kur shpresonin se aleanca me Kinën apo marrëveshjet me Bashkimin Sovjetik do ta çonin popullin përpara.
Mbase, dikush do të thotë, arsyeja e vërtetë e fitores historike qëndron në faktin që, pavarësisht nga fatet europiane të Shqipërisë, liberalizimi i vizave përforcon vlerat demokratike dhe drejtimin perëndimor të vendit (sikur demokracia të mos ishte demokraci po të mos shihte nga Europa perëndimore). Apologjistët e Europës këtu harrojnë se që demokracia të ketë vlerë, duhet të shprehë vullnetin politik të popullit, atë vullnet që krijohet nëpërmjet zhvillimeve të brendshme politike e jo kur një dorë burokratësh në Bruksel vendosin kush hyn e kush del, çfarë ligjesh i përshtaten Shqipërisë e çfarë e rrezikojnë.
Po atëherë pse quhet dita e liberalizimit të vizave një nga fitoret më të shënuara? Jo sepse shqiptarët më në fund do të çlirojnë pasionet turistike e do të vizitojnë kryeveprat e Perëndimit. Për të pasurit lëvizja është e lirë sa herë që mund të blihet, për të varfërit mbetet e kushtëzuar edhe kur është teknikisht e lirë. Mund të jesh i lirë të shkosh në Stokholm apo Zyrih siç të mësojnë tabelat me shigjeta këto ditë. Por kur rroga mujore nuk të arrin të blesh biletën e furgonit deri në Tiranë vështirë se ke arsye për të festuar.
Megjithatë dita e liberalizimit të vizave mbetet ditë historike për shqiptarët. Mbetet ditë për tu shënuar, pse jo edhe me germa të arta. Shqiptarët do të bëjnë si do të bëjnë e do ti marrin edhe një herë rrugët e perëndimit. Për aq ditë sa u është dhënë urdhër, për ato qëllime që u janë sqaruar. Do të nisen të vizitojnë të afërmit, ata që jetojnë në Mynih sepse nuk gjenin punë në Elbasan. Do të trokasin spitaleve të Barit sepse në Kukës mungojnë shtretërit. Do të ndjekin kurse kualifikimi në Marsejë sepse në Tiranë shumica e pedagogëve janë larguar. Shkurt, shqiptarët vërtet do ta përdorin ata lirinë e cunguar për të lëvizur që sot u është dhuruar. Do ta përdorin e do ta festojnë. Pak liri për të lëvizur nuk është aq keq kur të mungon liria për të qëndruar.
(Panorama, 10 nentor 2010)
Tuesday 9 November 2010
Friday 19 March 2010
Çështja K.
Njerëzimi i shtron vetes vetëm probleme që e di paraprakisht se e ka aftësinë t’i zgjidhë – ka shkruar dikur revolucionari mjekërgjatë, të cilin e kemi hedhur në bodrumin e rraqeve të historisë. Nëse kjo thënie ka ende vlerë, të paktën njëra nga forcat intelektuale që hapin e mbyllin pareshtur dosjen K. duke u rrekur t’i japin kuptim, gabon. Gabojnë ata që ngulin këmbë se flasim përçart, kur flasim për lirinë, kur themi se në Shqipëri liria u mungon atyre që i mbyt lagështia nëpër dhoma spitalesh e që me zor e shtyjnë deri në fund të muajit, por jo atyre që përdridhen nëpër lokale e pispillosen nëpër televizione. Gabojnë edhe ata që deklarojnë se shqiptarët paskan çështje më urgjente për të zgjidhur sesa zgjerimi i të drejtave civile. Gabojnë sepse nuk marrin parasysh që fakti se K. vendos të rrëfehet pikërisht sot, është domethënës. K. nuk është as i pari e as i fundit shqiptar me prirje seksuale alternative. Nuk është i pari që përballon ata që ngrenë supet e ata që përplasin këmbët, ata që tundin kokën e ata që mprehin thikat. Nuk është i fundit që përballohet me fyerjet e bashkëqytetarëve dhe apologjitë e analistëve.
K. është ndryshe. Ndryshe sepse vendos të rrëfehet. E përderisa vendos të rrëfehet, e di çfarë ka përpara dhe sidomos e di që nuk është vetëm. E di që shumë nga bashkëqytetarët e tij do t’i vërsulen, do ta fyejnë, do ta ngacmojnë. Por di edhe që, në dallim nga paraardhësit, atyre që u nxihej jeta ngaqë dënoheshin për vepra imorale, K. nuk ka nevojë të skuqet, të fshihet, të bëjë sikur. K. e di se në krah të tij do të marshojnë dhjetëra, ndoshta qindra qytetarë, analistë, akademikë, aktivistë që do të ulen e do t’i shpjegojnë banorëve lezhianë, e jo vetëm atyre, se homoseksualiteti nuk është krim, nuk është turp, nuk është sigurisht as modë. Shkurt, K. e di që është hero. Por hero i një çështjeje me zgjidhje!
Veç zgjidhja nuk jepet duke parë lart. Zgjidhja nuk jepet kur ata që valëvisin flamurin e ylbertë të çështjes K., ata që përfaqësojnë Shqipërinë e reformave, të përparimit, të ndarjes me të kaluarën, nxjerrin fletoret mbi tavolinë dhe marrin shënime tek u diktohet lista e ligjeve që Shqipërisë i nevojiten për t’u renditur mes shteteve të qytetëruar. Apo kur marrin të komentojnë letrat e përfaqësuesve diplomatikë të të ashtuquajturave vende të përparuar, atyre që e vërejnë Shqipërinë me buzëqeshje gjysmë të ngazëllyer e gjysmë të mëshirshme, si ajo me të cilën vëren prindi fëmijën kur përsërit gabime të cilat më parë i ka bërë vetë. Që i diktojnë standarde e i japin afate: kjo bëhet, kjo s’bëhet, këtu e keni mirë, aty e keni keq.
Zgjidhja nuk jepet as kur partia e përparimit merr tone kryqëzate për të vënë në pah mungesën e tolerancës, arsimimit, vullnetit për të kuptuar. Ose kur tallet me ata që nuk hedhin hapa me kohën. Kundërshtarët e K.-së nuk janë fanatikë të marrë. Nuk janë as kukulla që vihen në lëvizje nga forca të djallëzuara. Janë pjesë e Shqipërisë. E Shqipërisë që ngrihet në mëngjes, del për kafe e fillon bisedën: “E more vesh, filani kështu e ashtu”. “Shiko ajo ç’paska veshur”. “Dëgjo, mos i thuaj njeriu”. Kjo Shqipëri kërkon kohë për të kuptuar. Kërkon hapësirë për të thënë se ç’mendon. Ndoshta mendon gjërat e gabuara. Ndoshta mbron tradita që kanë zënë kore. Por mendimet e traditat nuk vërtiten duke i kthyer çështjet politike në probleme morale. Duke i urdhëruar shqiptarët si duhet të sillen, që të mos ndihen ngushtë kur të përballohen me pjesën e përparuar të botës. E drejta dhe e padrejta nuk mbllaçiten në faqe gazetash e as në mbledhje komisionesh. E drejta dhe e pa drejta janë pjesë e vullnetit politik, atij vullneti që shqiptarëve u mungon.
Pra çështja K. nuk është fatkeqësia e radhës e opinionit publik. Është një nga ato probleme që ngrihen sepse ka mundësi t’u jepet zgjidhje. Është një rast i rrallë, për sa i përket Shqipërisë. Ku vetë debati, për sa kohë mbetet i natyrshëm e i pakushtëzuar, përbën një hap përpara, një hap drejt sqarimit, në fund të fundit drejt progresit. Ku Shqipëria e emancipimit tërheq atë të status-quo-së. Ku vlerat në lojë janë pak a shumë të njohura, ku ndryshimi midis parimeve pasqyrohet në konfliktet e opinioneve. Çështja K. ka një përgjigje. Është vetëm çështje kohe.
Ndryshe nga shumë e shumë çështje të tjera nga ato me të cilat shqiptarët përballen çdo ditë dhe mbi të cilat nuk dinë se ç’të mendojnë. E prandaj dhe nuk protestojnë.
(Panorama 19. 3. 2010)
K. është ndryshe. Ndryshe sepse vendos të rrëfehet. E përderisa vendos të rrëfehet, e di çfarë ka përpara dhe sidomos e di që nuk është vetëm. E di që shumë nga bashkëqytetarët e tij do t’i vërsulen, do ta fyejnë, do ta ngacmojnë. Por di edhe që, në dallim nga paraardhësit, atyre që u nxihej jeta ngaqë dënoheshin për vepra imorale, K. nuk ka nevojë të skuqet, të fshihet, të bëjë sikur. K. e di se në krah të tij do të marshojnë dhjetëra, ndoshta qindra qytetarë, analistë, akademikë, aktivistë që do të ulen e do t’i shpjegojnë banorëve lezhianë, e jo vetëm atyre, se homoseksualiteti nuk është krim, nuk është turp, nuk është sigurisht as modë. Shkurt, K. e di që është hero. Por hero i një çështjeje me zgjidhje!
Veç zgjidhja nuk jepet duke parë lart. Zgjidhja nuk jepet kur ata që valëvisin flamurin e ylbertë të çështjes K., ata që përfaqësojnë Shqipërinë e reformave, të përparimit, të ndarjes me të kaluarën, nxjerrin fletoret mbi tavolinë dhe marrin shënime tek u diktohet lista e ligjeve që Shqipërisë i nevojiten për t’u renditur mes shteteve të qytetëruar. Apo kur marrin të komentojnë letrat e përfaqësuesve diplomatikë të të ashtuquajturave vende të përparuar, atyre që e vërejnë Shqipërinë me buzëqeshje gjysmë të ngazëllyer e gjysmë të mëshirshme, si ajo me të cilën vëren prindi fëmijën kur përsërit gabime të cilat më parë i ka bërë vetë. Që i diktojnë standarde e i japin afate: kjo bëhet, kjo s’bëhet, këtu e keni mirë, aty e keni keq.
Zgjidhja nuk jepet as kur partia e përparimit merr tone kryqëzate për të vënë në pah mungesën e tolerancës, arsimimit, vullnetit për të kuptuar. Ose kur tallet me ata që nuk hedhin hapa me kohën. Kundërshtarët e K.-së nuk janë fanatikë të marrë. Nuk janë as kukulla që vihen në lëvizje nga forca të djallëzuara. Janë pjesë e Shqipërisë. E Shqipërisë që ngrihet në mëngjes, del për kafe e fillon bisedën: “E more vesh, filani kështu e ashtu”. “Shiko ajo ç’paska veshur”. “Dëgjo, mos i thuaj njeriu”. Kjo Shqipëri kërkon kohë për të kuptuar. Kërkon hapësirë për të thënë se ç’mendon. Ndoshta mendon gjërat e gabuara. Ndoshta mbron tradita që kanë zënë kore. Por mendimet e traditat nuk vërtiten duke i kthyer çështjet politike në probleme morale. Duke i urdhëruar shqiptarët si duhet të sillen, që të mos ndihen ngushtë kur të përballohen me pjesën e përparuar të botës. E drejta dhe e padrejta nuk mbllaçiten në faqe gazetash e as në mbledhje komisionesh. E drejta dhe e pa drejta janë pjesë e vullnetit politik, atij vullneti që shqiptarëve u mungon.
Pra çështja K. nuk është fatkeqësia e radhës e opinionit publik. Është një nga ato probleme që ngrihen sepse ka mundësi t’u jepet zgjidhje. Është një rast i rrallë, për sa i përket Shqipërisë. Ku vetë debati, për sa kohë mbetet i natyrshëm e i pakushtëzuar, përbën një hap përpara, një hap drejt sqarimit, në fund të fundit drejt progresit. Ku Shqipëria e emancipimit tërheq atë të status-quo-së. Ku vlerat në lojë janë pak a shumë të njohura, ku ndryshimi midis parimeve pasqyrohet në konfliktet e opinioneve. Çështja K. ka një përgjigje. Është vetëm çështje kohe.
Ndryshe nga shumë e shumë çështje të tjera nga ato me të cilat shqiptarët përballen çdo ditë dhe mbi të cilat nuk dinë se ç’të mendojnë. E prandaj dhe nuk protestojnë.
(Panorama 19. 3. 2010)
Saturday 13 March 2010
Rend or Marathonomak
Rend or rend, rend or Marathonomak. Largohu ti, ik. Mos mbaj shpresë te ato, hordhitë e huaja. Aty gdhihen. Aty ngrysen. Aty hanë e pinë. Aty marshojnë. As nuk thurin. As nuk çlirojnë. Ik sa më shpejt. Jepi këmbëve. Se beteja nuk fitohet. As qyteti nuk shpëtohet. Mbathja ti. Shpëto veten.
Rend or Marathonomak. Gjej një vend e struku. Larg a afër, ku të ndodhet. Në Athinë, në Romë, në New York. Ku të jetë. Veç këtu mos rri. Mos u tremb kur të shpotisin me fjalë. S’ka më mirë se kur nuk di ç’të thanë. Mos u përpiq ta mësosh. E mos u tut kur të zgurdullojnë sytë. S’ka më mirë kur harron si të panë. Mos u mundo ti kuptosh. Vetëm ik. Hip e zbrit. Petrit, Marathonomak!
Djersë e gjak pikon or Marathonomak. Kjo dihet. Nuk je i pari ti. Ti veç shih të rrish gjallë. Lajme po, nuk pret njeri. Kanë hequr dorë. Nuk duan ti dëgjojnë. Prandaj ti shko. Merr atë flamur e shko. Veç jo ashtu, hajdtuçe, or Marathonomak. Merre sikur të përket. Jo sikur ta kanë falur. Ty mund të të hyjë në punë. Atyre jo. Kur është ftohtë të mbulon. Kur bën vapë të freskon. Kur lodhesh e shtron në tokë. Kur zë pluhur e shpalos. E, po nuk vlejti as për aq, mbase e shet rrugës. Nxjerr ndonjë lek për vete. E shtyn edhe ndonjë ditë. Merre or Marathonomak. Kuqo, Marathonomak.
Gryka, po, të është tharë or Marathonomak. Edhe këmbët, po, të janë mpirë. Veç pa mendo ata të tjerët. Ata me grykë të çarë. Ata me këmbë në varr. Ata mjeranët. Ata fuqibraktisurit. Ata s’të ndjekin dot. Po ti lëri. Ç’e vret mendjen për ta. Kush e vrau mendjen për ty. Ti je me fat. Vetëm ik shpejt. Shpejt se të arrijnë. I dallon ato, uniformat blu, aty në horizont. Vetëm nga ato ruhu. Ruhu kur të kalosh. Ato prandaj janë ngulur aty. Për njerëz si puna jote. Ata s’mashtrohen lehtë nga flamurët. Shpejt, or Marathonomak!
Për drejtimin po, s’të vë faj që pyet. Atëherë dëgjo. Se kjo nuk përsëritet. Sytë do ti mbash andej nga perëndon dielli. Andej nga sheh të gërvishtet qielli. Aty shiko. Mos u shkëput. Lëri kroin e zogjtë. Lëre natyrën, or Marathonomak. Vetëm me asfaltin ke punë. Vetëm në asfalt vrapo. Lëri hijet e lisave. Hijet e lisave janë për varrdergjurit. Po ti je gjallë. Natyrisht që je i gjallë, or Marathonomak. Ç’ke që pyet. Pse dyshon. Kush dyshon, është. Ja këtë se kishe dëgjuar. Turru tani. Tutje or Marathonomak!
Eh, më në fund u nise edhe ti or Marathonomak.Kështu të ka hije. Jo të trembesh e të më qahesh. Për kaq pak. Per dy gisht pluhur e për ca shkallë vapë. E për një ferrë e për ca gurë. Hë tani. Edhe për pak. Vetëm për pak i ke këto. Aty ku shkon ti nuk ka pluhur. I nxehti ligështon vetëm kafshët. Ferra e gurë po, mund të ketë. Po veç për zbukurim, si stoli grash. Nuk të zënë rrugën. E nuk të ndalin vrapin. Hiç mos ki merak. Ti vetëm mos u dorëzo. Rend, ja ashtu siç je. Me gjoks të përvëluar e me sy të verbuar. Furr', or Marathonomak!
Veçse, i ngathët si ora që ka ngecur je, or Marathonomak. Shumë ndalon. Sheh tymin që të lëshojnë grykët e druhesh. Ndjen zemrën që të gulçon në brinjë e mendohesh. Por rreziku nuk të kanoset nga vetja. Nuk është tretur njeri nga vrapi. Nuk fitojnë ata që humben me pyetje. Sigurisht që ia vlen or Marathonomak. Deri tani ç’kishe. Ku ishe. Ç’po bëje. As luftove, as qëndrove. Vetëm u rrokullise si ajo shishja kur shqelmohet. Ç’më çakërrit sytë ashtu i hutuar. Ja tani, edhe dhe një herë që të vjen rradha, rri e përpëlitesh. Ik mor frikacak. Mbahu, or Marathonomak!
Edhe në s’vrapon për vete, mendo pak për të tjerët. Për nënën, për motrën, për nusen. Si të porositën në të ndarë. Ato nga ti presin, or Marathonomak. Ku do ti braktisësh aty, të shkretohen. Të ngordhin për një kafshatë. Ku do të degdisen. Ti pse dridhesh. Udhët me pengesa një herë përshkohen. Çdo ikje ashtu shfaqet, llahtar. Pastaj ia merr dorën. Arrin ti e forcohen ato, siç forcohet balta. E ku i dihet mbase vijnë. Jo me vrap, or Marathonomak. Pse të vijnë me vrap. Vrapin një herë e ke ti kusur, pastaj shtrohet rruga. Balta thahet. Pastaj i ke gjthmonë pranë. Pranë, or Marathonomak.
Tani po, që tu shtua fuqia. Hajde, ja se Athina s’është larg. Ja qyteti, njerëzia. Eh Marathonomak. Tani po që rend si duhet. Shiko, shiko, unë thashë se ty tu mbush mendja. Ti paske marrë vrapin nga frika. Po mbase nuk e kanë me ty or Marathonomak.Të thashë, ti mos u përgjigj. Bëj sikur s’sheh. Bëj sikur s’dëgjon. Mbase s’të vunë re. Edhe atë ta thashë, kujdes nga ata me uniformë. Hë dhe pak. Hajde, or Marathonomak.
Po ç’e do, ja, të arritën. “Mos më kapni!” ulërite. Po kush të ve vesh or Marathonomak. Kush i kupton ato llomotitjet e tua. Ç’i duhet atyre nga vjen ti. Ç’i duhet atyre kush fitoi e kush humbi. Ç’i duhet kush u nis e kush mbeti. Ç’i duhet kush flamur valëvitet. Unë të thashë, rend. Rend se s’ke kohë. Rend se s’ke rrugë tjetër. Po ti do të mendohesh. Ti filozofi barkshpuar. Ti mendimtari rrobaçjerrë. Të thashë. Rend or Marathonomak. Se mos je i pari ti që shoh. I pari që e provon. Tani përpëlitu në tokë. Aq ishte, vdiq. E ç’rëndësi ka në vdiq vetë a e goditën. Vdiq, or vdiq! Vdiqe, or Marathonomak.
E ku do të rendësh tani, or Marathonomak. Ku do të rendësh duke bërtitur. Ku ke më zë ti. Të vdekurit nuk flasin. Flasin ata që shkruajnë për ta. Për ty, shkruajnë: “Nëpër shekuj faqenxirë”. E të tjera si këto. Si për ty, si për ata që u nisën para teje e nuk mbërritën. Si për ata që do ta provojne prapë.
E di or Marathonomak, e di unë. I vogli e shtrin viganin. Edhe i shtypuri tiranin. Për këtë nuk kam dyshim. E besoj plotësisht. Po ti kot që ta kishe provuar tjetërsoj. Për ty njëlloj do të ishte shkruar: “faqenxirë”. Ishe vetëm. Vetëm, or Marathonomak.
Rent or Marathonomak (nga F. S. Noli)
Rent, or rent, rent e u thuaj
Se u çthur ordi e huaj,
Se betejën e fituam
Dhe qytetin e shpëtuam!
Rent, or rent,
Rent, or Marathonomak!
Kap një degë prej dafine
Dhe vërtitesh ndaj Athine,
Nëpër fush' e brek mi brek
Këmba tokën as t'a prek,
Hip' e zbrit,
Petrit, Marathonomak!
Ke një plagë, po s'e the,
Djers' e gjak pikon për-dhè;
Do që ti të jesh i pari,
Për triumfin lajmëtari
Flamur-gjak,
Kuqo, Marathonomak!
T'u tha gryka, po s'të pihet,
T'u mpi këmba, po s'të rrihet,
Se mileti po të pret,
Ankthi zëmrat ua vret,
Vrer e tmerr,
Shpejt, or Marathonomak!
Kurrë kaqë s'dogji djelli
Dhe si plumb s'rëndovi qjelli,
Kurr' aq ëmbël' e bukur s'ftoj
Hij' e lisit edhe kroj;
Turru tej,
Tutje, or Marathonomak!
Vapa mbyt e pluhri nxin
Ferra çjerr e guri grin
Afsha gjoksin përvëlon
Syrin avulli verbon;
Ur' e prush,
Furr', or Marathonomak!
Gryka si gjyryk të çfryn
Prej Vullkani flag' e tym
Se ç'vëngon e se ç'gulçon,
Zëmra brinjët t'i çkallmon
Me tokmak,
Mbahu, or Marathonomak!
Nëna, motra, nusja dalin,
Ngrehin krahët të të ndalin,
Mos, se s'janë veç Najada
Magjistrica dhe Driada;
Lark, or lark,
Lark, or Marathonomak!
Hajde, ja Akropolia,
Ja qyteti e njerëzia
Që të pan' e që të çquan
Dhe fuqinë t'a rishtuan
Ha dhe pak,
Hajde, or Marathonomak!
Ja, arrive, ua the:
Ç'gas e ç'helm qe kjo myzhde!
"E fituam!", brohorite
Dhe për tok' u përpëlite;
Vdiq, or vdiq!
Vdiqe, or Marathonomak!
Rent kudo, dyke bërtitur,
Nëpër shekuj faqe-ndritur,
Se i vogli shtrin viganin
Dhe i shtypuri tiranin,
Veç e tok,
Tok, or Marathonomak!
Rend or Marathonomak. Gjej një vend e struku. Larg a afër, ku të ndodhet. Në Athinë, në Romë, në New York. Ku të jetë. Veç këtu mos rri. Mos u tremb kur të shpotisin me fjalë. S’ka më mirë se kur nuk di ç’të thanë. Mos u përpiq ta mësosh. E mos u tut kur të zgurdullojnë sytë. S’ka më mirë kur harron si të panë. Mos u mundo ti kuptosh. Vetëm ik. Hip e zbrit. Petrit, Marathonomak!
Djersë e gjak pikon or Marathonomak. Kjo dihet. Nuk je i pari ti. Ti veç shih të rrish gjallë. Lajme po, nuk pret njeri. Kanë hequr dorë. Nuk duan ti dëgjojnë. Prandaj ti shko. Merr atë flamur e shko. Veç jo ashtu, hajdtuçe, or Marathonomak. Merre sikur të përket. Jo sikur ta kanë falur. Ty mund të të hyjë në punë. Atyre jo. Kur është ftohtë të mbulon. Kur bën vapë të freskon. Kur lodhesh e shtron në tokë. Kur zë pluhur e shpalos. E, po nuk vlejti as për aq, mbase e shet rrugës. Nxjerr ndonjë lek për vete. E shtyn edhe ndonjë ditë. Merre or Marathonomak. Kuqo, Marathonomak.
Gryka, po, të është tharë or Marathonomak. Edhe këmbët, po, të janë mpirë. Veç pa mendo ata të tjerët. Ata me grykë të çarë. Ata me këmbë në varr. Ata mjeranët. Ata fuqibraktisurit. Ata s’të ndjekin dot. Po ti lëri. Ç’e vret mendjen për ta. Kush e vrau mendjen për ty. Ti je me fat. Vetëm ik shpejt. Shpejt se të arrijnë. I dallon ato, uniformat blu, aty në horizont. Vetëm nga ato ruhu. Ruhu kur të kalosh. Ato prandaj janë ngulur aty. Për njerëz si puna jote. Ata s’mashtrohen lehtë nga flamurët. Shpejt, or Marathonomak!
Për drejtimin po, s’të vë faj që pyet. Atëherë dëgjo. Se kjo nuk përsëritet. Sytë do ti mbash andej nga perëndon dielli. Andej nga sheh të gërvishtet qielli. Aty shiko. Mos u shkëput. Lëri kroin e zogjtë. Lëre natyrën, or Marathonomak. Vetëm me asfaltin ke punë. Vetëm në asfalt vrapo. Lëri hijet e lisave. Hijet e lisave janë për varrdergjurit. Po ti je gjallë. Natyrisht që je i gjallë, or Marathonomak. Ç’ke që pyet. Pse dyshon. Kush dyshon, është. Ja këtë se kishe dëgjuar. Turru tani. Tutje or Marathonomak!
Eh, më në fund u nise edhe ti or Marathonomak.Kështu të ka hije. Jo të trembesh e të më qahesh. Për kaq pak. Per dy gisht pluhur e për ca shkallë vapë. E për një ferrë e për ca gurë. Hë tani. Edhe për pak. Vetëm për pak i ke këto. Aty ku shkon ti nuk ka pluhur. I nxehti ligështon vetëm kafshët. Ferra e gurë po, mund të ketë. Po veç për zbukurim, si stoli grash. Nuk të zënë rrugën. E nuk të ndalin vrapin. Hiç mos ki merak. Ti vetëm mos u dorëzo. Rend, ja ashtu siç je. Me gjoks të përvëluar e me sy të verbuar. Furr', or Marathonomak!
Veçse, i ngathët si ora që ka ngecur je, or Marathonomak. Shumë ndalon. Sheh tymin që të lëshojnë grykët e druhesh. Ndjen zemrën që të gulçon në brinjë e mendohesh. Por rreziku nuk të kanoset nga vetja. Nuk është tretur njeri nga vrapi. Nuk fitojnë ata që humben me pyetje. Sigurisht që ia vlen or Marathonomak. Deri tani ç’kishe. Ku ishe. Ç’po bëje. As luftove, as qëndrove. Vetëm u rrokullise si ajo shishja kur shqelmohet. Ç’më çakërrit sytë ashtu i hutuar. Ja tani, edhe dhe një herë që të vjen rradha, rri e përpëlitesh. Ik mor frikacak. Mbahu, or Marathonomak!
Edhe në s’vrapon për vete, mendo pak për të tjerët. Për nënën, për motrën, për nusen. Si të porositën në të ndarë. Ato nga ti presin, or Marathonomak. Ku do ti braktisësh aty, të shkretohen. Të ngordhin për një kafshatë. Ku do të degdisen. Ti pse dridhesh. Udhët me pengesa një herë përshkohen. Çdo ikje ashtu shfaqet, llahtar. Pastaj ia merr dorën. Arrin ti e forcohen ato, siç forcohet balta. E ku i dihet mbase vijnë. Jo me vrap, or Marathonomak. Pse të vijnë me vrap. Vrapin një herë e ke ti kusur, pastaj shtrohet rruga. Balta thahet. Pastaj i ke gjthmonë pranë. Pranë, or Marathonomak.
Tani po, që tu shtua fuqia. Hajde, ja se Athina s’është larg. Ja qyteti, njerëzia. Eh Marathonomak. Tani po që rend si duhet. Shiko, shiko, unë thashë se ty tu mbush mendja. Ti paske marrë vrapin nga frika. Po mbase nuk e kanë me ty or Marathonomak.Të thashë, ti mos u përgjigj. Bëj sikur s’sheh. Bëj sikur s’dëgjon. Mbase s’të vunë re. Edhe atë ta thashë, kujdes nga ata me uniformë. Hë dhe pak. Hajde, or Marathonomak.
Po ç’e do, ja, të arritën. “Mos më kapni!” ulërite. Po kush të ve vesh or Marathonomak. Kush i kupton ato llomotitjet e tua. Ç’i duhet atyre nga vjen ti. Ç’i duhet atyre kush fitoi e kush humbi. Ç’i duhet kush u nis e kush mbeti. Ç’i duhet kush flamur valëvitet. Unë të thashë, rend. Rend se s’ke kohë. Rend se s’ke rrugë tjetër. Po ti do të mendohesh. Ti filozofi barkshpuar. Ti mendimtari rrobaçjerrë. Të thashë. Rend or Marathonomak. Se mos je i pari ti që shoh. I pari që e provon. Tani përpëlitu në tokë. Aq ishte, vdiq. E ç’rëndësi ka në vdiq vetë a e goditën. Vdiq, or vdiq! Vdiqe, or Marathonomak.
E ku do të rendësh tani, or Marathonomak. Ku do të rendësh duke bërtitur. Ku ke më zë ti. Të vdekurit nuk flasin. Flasin ata që shkruajnë për ta. Për ty, shkruajnë: “Nëpër shekuj faqenxirë”. E të tjera si këto. Si për ty, si për ata që u nisën para teje e nuk mbërritën. Si për ata që do ta provojne prapë.
E di or Marathonomak, e di unë. I vogli e shtrin viganin. Edhe i shtypuri tiranin. Për këtë nuk kam dyshim. E besoj plotësisht. Po ti kot që ta kishe provuar tjetërsoj. Për ty njëlloj do të ishte shkruar: “faqenxirë”. Ishe vetëm. Vetëm, or Marathonomak.
Rent or Marathonomak (nga F. S. Noli)
Rent, or rent, rent e u thuaj
Se u çthur ordi e huaj,
Se betejën e fituam
Dhe qytetin e shpëtuam!
Rent, or rent,
Rent, or Marathonomak!
Kap një degë prej dafine
Dhe vërtitesh ndaj Athine,
Nëpër fush' e brek mi brek
Këmba tokën as t'a prek,
Hip' e zbrit,
Petrit, Marathonomak!
Ke një plagë, po s'e the,
Djers' e gjak pikon për-dhè;
Do që ti të jesh i pari,
Për triumfin lajmëtari
Flamur-gjak,
Kuqo, Marathonomak!
T'u tha gryka, po s'të pihet,
T'u mpi këmba, po s'të rrihet,
Se mileti po të pret,
Ankthi zëmrat ua vret,
Vrer e tmerr,
Shpejt, or Marathonomak!
Kurrë kaqë s'dogji djelli
Dhe si plumb s'rëndovi qjelli,
Kurr' aq ëmbël' e bukur s'ftoj
Hij' e lisit edhe kroj;
Turru tej,
Tutje, or Marathonomak!
Vapa mbyt e pluhri nxin
Ferra çjerr e guri grin
Afsha gjoksin përvëlon
Syrin avulli verbon;
Ur' e prush,
Furr', or Marathonomak!
Gryka si gjyryk të çfryn
Prej Vullkani flag' e tym
Se ç'vëngon e se ç'gulçon,
Zëmra brinjët t'i çkallmon
Me tokmak,
Mbahu, or Marathonomak!
Nëna, motra, nusja dalin,
Ngrehin krahët të të ndalin,
Mos, se s'janë veç Najada
Magjistrica dhe Driada;
Lark, or lark,
Lark, or Marathonomak!
Hajde, ja Akropolia,
Ja qyteti e njerëzia
Që të pan' e që të çquan
Dhe fuqinë t'a rishtuan
Ha dhe pak,
Hajde, or Marathonomak!
Ja, arrive, ua the:
Ç'gas e ç'helm qe kjo myzhde!
"E fituam!", brohorite
Dhe për tok' u përpëlite;
Vdiq, or vdiq!
Vdiqe, or Marathonomak!
Rent kudo, dyke bërtitur,
Nëpër shekuj faqe-ndritur,
Se i vogli shtrin viganin
Dhe i shtypuri tiranin,
Veç e tok,
Tok, or Marathonomak!
Tuesday 9 March 2010
E ardhmja me barkun bosh
E ardhmja me barkun bosh. Tragjikomedi e re me numër të pacaktuar aktesh.
Personazhe kryesorë: hë për hë një popull i njohur. Ca emra në gjuhë të huaj. Këta të fundit të panjohur. Por thuhet të rëndësishem. Thuhet. Thuhet me përvojë. Nga tokat ku dielli ngryset. Tokat e çliruara. Thuhet. Në sfond sheshe me barrikada të vjedhura nga Revolucioni francez, zjarre të shuar e parrulla të braktisura. Pluhur e hi. Hi për t'u zhgërryer. Pluhur sa të duash. Emrat në gjuhë të huaj veshin xhaketa gri. Të gjithë të tjerët janë lakuriq.
Fituesit dhe humbësit. Dalin humbësit dhe hyjnë fituesit. Ose dalin fituesit dhe hyjne humbësit. Pak rëndësi ka interpretimi. Interpretim nuk ka. Që të interpretosh duhet të kuptosh. Që të kuptosh duhet të vëresh. Po kush vëren. Është errësirë. Në errësirë nuk vërehet. Në errësirë vetëm kërkohet. Preket pak. Ose shqelmohet. Në errësirë lëvizet me qiri. Qiriu ndriçon gjërat që nuk duhen. Ato që duhen fshihen. Ose nuk dinë të kërkohen. Në errësirë nuk ka interpretim. Interpretimi është sekret. Thuhet se sekretin e kanë xhaketat. Thuhet.
Lexohen gazeta. Hahen gazeta. Dëgjohen lajme. Villen. Televizioni shtetëror. Jashtëqitje e vështirë. Televizioni privat. Jashtëqitje e hollë. Pështjellim në stomak, trup, kokë. Fytyra të shpërfytyruara. Sy të kërcyer. Letra me sy. Sy pa vlerë. Letra me vlerë. Jetë pa vlerë. Jeta në një vend të lirë. I lirë sepse nuk ka kush ta zërë. I lirë sepse nuk qarkullon asnjeri. E me çfarë të qarkullojnë. Që të qarkullosh duhet të kesh mjete. Që të kesh mjete duhet të ecësh në rrugë. Që të ecësh në rrugë duhet të dish drejtimin. Po kush e di drejtimin? Thuhet se xhaketat e dinë drejtimin. Thuhet. Por xhaketat nuk qarkullojne në rrugë. Xhaketat fluturojnë. Fluturojnë pranë dritës. Thuhet. Njerëzit lakuriq enden në errësirë. Kjo dihet.
Jeta në një vend të lirë. I lirë sepse asgjë nuk kushton. Fjala për shembull nuk kushton. Eshte e lire. Pse të kushtojë? Fjala nuk kushton sepse e teprojne me oferta. Mungojnë kërkesat. Nuk funksionon tregu i lirë. Tregu i mendimeve. Nuk ka diskutim. Ka shumë për të diskutuar. Nuk ka si të ketë. Ka vetëm poezi. Për mendësh. Recitime pleshtash. Pleshtat e xhaketave. Pleshtat recitojnë. Në teatrin "Kuvendi Popullor" vazhdon komedia "Kthimi i Doktorit-Hakmarrja". Paguhen duartrokitjet. Hyrja pa biletë. Hyrja vetëm me ftesë. Ftohen vetëm ata që duartrokasin. Të tjerët presin radhën. Jashtë. Presin spektaklin tjetër.
Historia shkul flokët. Nuk hyn dot. Pleshtat do të hyjnë në histori. Me gjithë madhështinë e tyre. Pleshtat do të pickojnë historinë. Shenjat e pickimeve nuk do të jenë të kuqe. Pleshtat e urrejnë të kuqen. Pleshtat në këtë rast bëhen dema.Veç se demave ua tregon të kuqen. Pleshtat e njohin vetë. Kur sulmojnë ulërasin: "I kuq! I kuq!". Pleshtat nuk njohin më njëri tjetrin.
Rastësisht flamurin e kemi të kuq. Rastësisht qielli është blu. Por pleshtat nuk e njohin më as qiellin. Qielli është i kuq. Pleshtat ngatërrojnë qiellin me perëndimin. Të kuqtë perënduan. Por pleshtat nuk dinë të perëndojnë. Ndonëse e urrejnë të kuqen e perëndimit, bluja i pengon. Pleshtat vuajnë nga forma të lehta daltonizmi. Blu e kuqe. E kuqe blu. S'merret vesh.
Njerëzve lakuriq i përzihet nga ngjyrat. Njerëzit lakuriq shpesh ngatërrohen. Herë herë thonë: më mirë jeshilja. E shpresës? E uniformave? Ose e verdha. E diellit? E ankthit? Hë për hë e zeza. E errësirës. E hekurave. E heshtjes. E zeza gjithmonë. E zezë sociale. Demozi. Jo demon i zi, jo. As demokraci.
Vendosni një ngjyrë dreqi ta hajë. Uluni dhe diskutojeni. Xhaketat mund t’ju ndihmojnë. Por xhaketat nuk duan të ndihmojnë për ngjyrat. Xhaketat preferojnë të flasin për motin. Motin sot dhe parashikimin për nesër. Duke shtuar krahasimin me dje. Xhaketat janë vetëm për analizë. E ç’të thuash për motin. Epo për diçka duhet të flasim dreqi ta marrë. Kot nuk jemi ulur. Rrumbullak. Atëherë nuk flasim. Vetëm shihemi.
Luajmë? Me letra. Letrat të jenë me vlerë. Cdo letër të ketë një votë. Edhe ato të të vdekurve. Edhe ato të të palindurve. Hedhim fall për të ardhmen.Vëmë bast. Vëmë bast që gjërat përsëriten. E hedhim në votë? Nuk dimë të numërojmë. Numërojmë keq. Numërojmë votat. Veten. Forcat. Numërojmë numrat. Numërojmë mbrapsht. Të ardhmen. Numërojmë me barkun bosh. Të ardhmen me barkun bosh.
Personazhe kryesorë: hë për hë një popull i njohur. Ca emra në gjuhë të huaj. Këta të fundit të panjohur. Por thuhet të rëndësishem. Thuhet. Thuhet me përvojë. Nga tokat ku dielli ngryset. Tokat e çliruara. Thuhet. Në sfond sheshe me barrikada të vjedhura nga Revolucioni francez, zjarre të shuar e parrulla të braktisura. Pluhur e hi. Hi për t'u zhgërryer. Pluhur sa të duash. Emrat në gjuhë të huaj veshin xhaketa gri. Të gjithë të tjerët janë lakuriq.
Fituesit dhe humbësit. Dalin humbësit dhe hyjnë fituesit. Ose dalin fituesit dhe hyjne humbësit. Pak rëndësi ka interpretimi. Interpretim nuk ka. Që të interpretosh duhet të kuptosh. Që të kuptosh duhet të vëresh. Po kush vëren. Është errësirë. Në errësirë nuk vërehet. Në errësirë vetëm kërkohet. Preket pak. Ose shqelmohet. Në errësirë lëvizet me qiri. Qiriu ndriçon gjërat që nuk duhen. Ato që duhen fshihen. Ose nuk dinë të kërkohen. Në errësirë nuk ka interpretim. Interpretimi është sekret. Thuhet se sekretin e kanë xhaketat. Thuhet.
Lexohen gazeta. Hahen gazeta. Dëgjohen lajme. Villen. Televizioni shtetëror. Jashtëqitje e vështirë. Televizioni privat. Jashtëqitje e hollë. Pështjellim në stomak, trup, kokë. Fytyra të shpërfytyruara. Sy të kërcyer. Letra me sy. Sy pa vlerë. Letra me vlerë. Jetë pa vlerë. Jeta në një vend të lirë. I lirë sepse nuk ka kush ta zërë. I lirë sepse nuk qarkullon asnjeri. E me çfarë të qarkullojnë. Që të qarkullosh duhet të kesh mjete. Që të kesh mjete duhet të ecësh në rrugë. Që të ecësh në rrugë duhet të dish drejtimin. Po kush e di drejtimin? Thuhet se xhaketat e dinë drejtimin. Thuhet. Por xhaketat nuk qarkullojne në rrugë. Xhaketat fluturojnë. Fluturojnë pranë dritës. Thuhet. Njerëzit lakuriq enden në errësirë. Kjo dihet.
Jeta në një vend të lirë. I lirë sepse asgjë nuk kushton. Fjala për shembull nuk kushton. Eshte e lire. Pse të kushtojë? Fjala nuk kushton sepse e teprojne me oferta. Mungojnë kërkesat. Nuk funksionon tregu i lirë. Tregu i mendimeve. Nuk ka diskutim. Ka shumë për të diskutuar. Nuk ka si të ketë. Ka vetëm poezi. Për mendësh. Recitime pleshtash. Pleshtat e xhaketave. Pleshtat recitojnë. Në teatrin "Kuvendi Popullor" vazhdon komedia "Kthimi i Doktorit-Hakmarrja". Paguhen duartrokitjet. Hyrja pa biletë. Hyrja vetëm me ftesë. Ftohen vetëm ata që duartrokasin. Të tjerët presin radhën. Jashtë. Presin spektaklin tjetër.
Historia shkul flokët. Nuk hyn dot. Pleshtat do të hyjnë në histori. Me gjithë madhështinë e tyre. Pleshtat do të pickojnë historinë. Shenjat e pickimeve nuk do të jenë të kuqe. Pleshtat e urrejnë të kuqen. Pleshtat në këtë rast bëhen dema.Veç se demave ua tregon të kuqen. Pleshtat e njohin vetë. Kur sulmojnë ulërasin: "I kuq! I kuq!". Pleshtat nuk njohin më njëri tjetrin.
Rastësisht flamurin e kemi të kuq. Rastësisht qielli është blu. Por pleshtat nuk e njohin më as qiellin. Qielli është i kuq. Pleshtat ngatërrojnë qiellin me perëndimin. Të kuqtë perënduan. Por pleshtat nuk dinë të perëndojnë. Ndonëse e urrejnë të kuqen e perëndimit, bluja i pengon. Pleshtat vuajnë nga forma të lehta daltonizmi. Blu e kuqe. E kuqe blu. S'merret vesh.
Njerëzve lakuriq i përzihet nga ngjyrat. Njerëzit lakuriq shpesh ngatërrohen. Herë herë thonë: më mirë jeshilja. E shpresës? E uniformave? Ose e verdha. E diellit? E ankthit? Hë për hë e zeza. E errësirës. E hekurave. E heshtjes. E zeza gjithmonë. E zezë sociale. Demozi. Jo demon i zi, jo. As demokraci.
Vendosni një ngjyrë dreqi ta hajë. Uluni dhe diskutojeni. Xhaketat mund t’ju ndihmojnë. Por xhaketat nuk duan të ndihmojnë për ngjyrat. Xhaketat preferojnë të flasin për motin. Motin sot dhe parashikimin për nesër. Duke shtuar krahasimin me dje. Xhaketat janë vetëm për analizë. E ç’të thuash për motin. Epo për diçka duhet të flasim dreqi ta marrë. Kot nuk jemi ulur. Rrumbullak. Atëherë nuk flasim. Vetëm shihemi.
Luajmë? Me letra. Letrat të jenë me vlerë. Cdo letër të ketë një votë. Edhe ato të të vdekurve. Edhe ato të të palindurve. Hedhim fall për të ardhmen.Vëmë bast. Vëmë bast që gjërat përsëriten. E hedhim në votë? Nuk dimë të numërojmë. Numërojmë keq. Numërojmë votat. Veten. Forcat. Numërojmë numrat. Numërojmë mbrapsht. Të ardhmen. Numërojmë me barkun bosh. Të ardhmen me barkun bosh.
Subscribe to:
Posts (Atom)
